“Bij de toetsing van een museum let ik als auditor op een mogelijke discrepantie tussen het aantal bezoekers en de inrichting”
Tafelgenoot Tuinkamersessie op Locatie
Uit Tuinkamersessie op Locatie: Museumregister Nederland
Onder de motorkap van een museale instelling, #HoeDan?
Woensdag 11 september 2019 faciliteerde Platform Governance in Cultuur een Tuinkamersessie op Locatie bij Museumregister Nederland (hierna: MR). Deze sessie was gericht op de bespreking van knelpunten bij de toepassing van de Governance Code Cultuur versie 2019 (vanaf hier: GCC), op basis van de contacten tussen geregistreerde musea en de auditoren en registratiecommissie van MR. Hieronder een overzicht met aanbevelingen voor de auditoren, tips voor de musea en tips voor overheden en fondsen.
Het MR is een register van museale instellingen die aantoonbaar voldoen aan criteria voor een kwalitatief hoogwaardige invulling van de functies van een museum en heeft te maken met een grote diversiteit qua musea; van groot tot klein, van kunstcollecties tot natuurhistorische collecties en van rijksmusea tot streekmusea. Het grootste deel van de kleinere musea hanteert het bestuur-model. Het uitgangspunt voor de Governance Code Cultuur 2019 is het Raad van Toezicht-model. De wijze waarop musea die het bestuur-model hanteren de nieuwe GCC kunnen gebruiken, blijkt nog niet voor iedereen duidelijk te zijn. De GCC 2019 wordt door het MR strikter ervaren dan de voorgaande versie door bij de principes uit te gaan van ‘pas toe én leg uit’. De GCC is ontwikkeld als instrument voor culturele instellingen om good governance te organiseren. Good governance zorgt voor betrouwbaarheid en kwaliteit, en vraagt om transparantie (laat zien wat en hoe). De GCC letter voor letter afvinken is nadrukkelijk niet het doel. De GCC is bedoeld om een kader te geven en te werken aan bewustwording van governance. Dit geldt in wezen ook voor de Museumnorm. De GCC komt voor een deel overeen met de Museumnorm, met name de normen onder de pijler bedrijfsvoering.
Aanbevelingen uit Tuinkamersessie op Locatie: Museumregister Nederland
# De Museumnorm en de GCC zijn bedoeld om een museum bewust te maken van de wijze waarop zij zijn georganiseerd en waar het beter of anders zou kunnen. Het zijn geen doelen op zich. Er zijn veel manieren om een goede invulling te geven aan de principes/ normen, op basis van wat het beste past bij de museum specifieke omstandigheden.
# Benoem op welke punten de GCC aanvullend is op de Museumnorm. Dat voorkomt onnodige dubbele controle.
# Kijk of alle nevenfuncties zijn gepubliceerd. Dit ter bescherming van de toezichthouders/ bestuurders en de organisatie tegen het risico van imagoschade.
# “Uitleg” naar aanleiding van de code moet voldoende inhoud bevatten. Bij een uitleg die vragen oproept is doorvragen van groot belang.
# Inclusiviteit is een breed invulbaar begrip; ga het gesprek aan hoe een museum invulling geeft aan het begrip.
# Tijdelijk afwijken van zittingstermijnen kan de keuze zijn bij een transitietraject waarvoor verlenging van de beschikbaarheid van zittende kennis van belang is. Belangrijk is dat er bewustwording is van het feit dat er wordt afgeweken van de termijnen en actief wordt gehandeld om de overschrijding te minimaliseren.
# De audit is ook het voorhouden van een spiegel aan musea om daarmee een bijdrage te leveren aan hun professionalisering.
Tips voor bij het Museumregister Nederland geregistreerde musea
# Kies een passend model, schaal niet onnodig op naar het Raad van Toezicht-model, maar maak een weloverwogen keuze.
# Bestuur-model is voor kleinere organisaties meestal het meest passend.
# Gebruik de leeswijzer* die Cultuur+Ondernemen heeft gemaakt met betrekking tot “vertaling” van de GCC voor bestuur-model.
# Gebruik de GCC om werkafspraken te structureren en vast te leggen in een directie-/ bestuursreglement. Deze verheldering heeft in de praktijk grote meerwaarde voor de directeur.
# Wijk alleen tijdelijk en in uitzonderlijke situaties af van de aanbevolen zittingstermijnen. En geef hierover toelichting in het jaarverslag.
# Actieve werving van nieuwe bestuursleden wordt aanbevolen, om gefaseerde kennisoverdracht te borgen en de organisatie te versterken met frisse blik en nieuwe inzichten.
# Transparantie beschermt je organisatie tegen de schijn van ongewenste belangenverstrengeling en helpt het imago van de museumsector inclusief de individuele bestuurders en toezichthouders te beschermen.
# Publiceer alle nevenfuncties. Per geval kun je bekijken of sprake is van ongewenste belangenverstrengeling.
# Denk aan deskundigheidsbevordering van je toezichthouders/ bestuurders om hun rol zo goed mogelijk in te kunnen vullen.
Tips voor beleidsmakers
# Betrek het Museumregister bij de evaluatie en verbetering van de GCC.
# Publiceer een formele versie van de GCC op basis van het bestuur-model.
# Maak een leidraad beschikbaar voor het AVG-proof publiceren van nevenfuncties.
*https://bij.cultuur-ondernemen.nl/governance-code-cultuur/toolkit/bestuur-model
In de concept Museumnorm 2020 is een verwijzing naar deze leeswijzer bestuur-model GCC opgenomen.